MONTREAL PROTOKOLÜ
Ozon tabakasını incelten maddelerin (OTIM) azaltılmasına ilişkin olarak ilk hükümetler arası temaslar 1981 yılında başlamış ve bu girişim Mart 1985’de Ozon Tabakasının Korunması için Viyana Sözleşmesi’nin kabulü ile neticelenmiştir.
Viyana Sözleşmesi, araştırma, ozon tabakasının sistematik gözlenmesi, CFC üretiminin izlenmesi ve bilgi paylaşımı hususlarında hükümetler arasi işbirliğinin sağlanmasını teşvik etmiştir.
Sözleşme tarafları, ozon tabakasının yapısını değiştiren insan kaynaklı faaliyetlere karşı ve çevre ve insan sağlığini korumaya yönelik olarak genel önlemler almakla görevlendirmektedir.
Yasal bağlayıcılığı olan kontrolleri veya hedefleri içermeyen bir çerçeve sözleşmedir. Sözleşme üzerindeki anlaşmayı takiben, vakit kaybedilmeden ozon tabakasını incelten maddelerin kullanımının ve üretiminin kontrol altına alınmasını sağlayacak olan bir protokol üzerinde çalışmalar başlatılmıştır.
Eylül 1987’de Ozon Tabakasini Incelten Maddeler Iliskin Montreal Protokolü kabul edilmistir. 1985 yilinda Antartika üzerindeki ozon deliginin tespit edilmesi ile hükümetler, birçok CFC’nin ve bazi halonlarin üretimini ve tüketimini azaltacak kati önlemlere ihtiyaç oldugu yargisina varmislardir. Montreal Protokolü, periyodik olarak yapilan bilimsel ve teknolojik degerlendirmeleri temel alarak azatlim takviminin revize edilebilecegi sekilde olusturulmustur.
Bu teknik ve bilimsel degerlendirmeleri takiben, söz konusu Protokole ait takvimdeki azatlimin hizlandirilmasi için 1990’da (Londra), 1992’de (Kopenhag), 1995’de (Viyana), 1997’de (Montreal), 1999’da (Pekin) ve 2007’de (Montreal) tekrar düzenlenmistir. Ayrica bu düzenlemeler, yeni kontrol maddelerinin ve yeni önlemlerin de anlasmaya dahil edilmesine neden olmustur. 196 ülkenin taraf oldugu Montreal Protokolü, çevre konusunda olusturulmus en basarili çok tarafli anlasma olarak tanimlanmaktadir.
Haziran 1990 yilinda, Londra’da protokolün büyük bir basarisi olarak görülen ve gelismis ülkelerin katkilari ile olusturulan bir "Çok Tarafli Fon (MLF)" kurulmustur. Bu fon, gelismekte olan ülkelerin endüstrisine; OTIM lerin giderilmesine yönelik projelerde teknik uzmanlasma, yeni teknolojiler ve ekipmanlar için kullandirilmaktadir.
Ozon tabakasinin incelmesi konusu ilk kez 1976 yilinda Birlesmis Milletler Çevre Programi (UNEP)’nin Yönetim Konseyi’nde tartisilmistir. UNEP ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO)’nün ozon incelmesini periyodik olarak degerlendirmek için kurduklari Ozon Tabakasi Koordinasyon Komitesi (CCOL) sonrasi, ozon tabakasi konusundaki uzmanlar 1977 yilinda bir toplantida bir araya gelmislerdir.
Türkiye;
Protokole 19 Aralik 1991 tarihinde taraf olmustur ve tüm degisikliklerini kabul etmistir. Protokole iliskin ulusal ve uluslararasi çalismalarin izlenmesi Ulusal Odak Noktasi görevini yürüten Çevre ve Orman Bakanligi’nin koordinasyonunda gerçeklestirilmektedir. Ülkemiz Montreal Protokolünün uygulanmasinda en basarili ülkeler arasinda yer almaktadir.
12 Kasim 2008 tarih ve 27052 sayili Resmi Gazete’de “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasina İlişkin Yönetmelik” yayımlanmıştır.
Bahse konu Yönetmelik ile;
CFC Gazlar:
Kloroflorokarbon (CFC) kullanimi 2006 itibari ile sifir tona indirilmistir. 01/01/2008 tarihinden itibaren zorunlu kullanim alanlari da dahil olmak üzere tüm ithalati yasaklanmistir.
Tarim alanlarinda yaygin olarak kullanilan genis etkili bir pestisit olan metil bromür (CH3Br) kontrolü Tarim ve Köy isleri Bakanliginca yapilmaktadir.
Halonlar:
Halonlarin ithalati 01/01/2008 tarihinden itibaren yasaktir. Ancak rehabilite edilmis halon kullanilabilir. Türkiye Halon Bankasi (TÜHAB) 31/12/2011 tarihine kadar iç piyasadaki talebin karsilanmasina iliskin faaliyet gösterecektir.
01/01/2012 tarihinden itibaren 31/12/2015 tarihine kadar sadece zorunlu kullanimi serbesttir.
HCFC Gazlar:
Ülkemiz; Kloroflorokarbon (CFC) grubu gazlarin kullanimina son verilmesinde oldugu gibi, Hidrokloroflorokarbon (HCFC) grubu gazlarin da kullanimina son verecektir.
HCFC grubu gazlarin ithalati 2007 yili ithalat miktarlari baz alinarak 1/1/2009’dan itibaren kotaya tabidir.
Bu maddeler bir takvim çerçevesinde azaltilarak 1/1/2015 tarihinde servis amaçli kullanimlari hariç ithalatina son verilir.
Ayrıca;
Bahse konu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren OTIM’lerden herhangi birini üretmek, bunları kullanarak üretim yapan yeni tesis kurmak ve kapasite arttırmak üzere tesis veya ünite kurmak yasaktır.
CFC’ler, CCl4 ve Metil Kloroform maddelerini kullanarak Ek-4’te belirtilen kullanım alanları için üretim yapılması ayrıca, Ek-5 te yer alan ve bu maddeleri içeren ürünlerin ithalatı yasaktir.
1/1/2010 tarihinden itibaren Ek-5 de yer alan HCFC’leri (R22, R141, R142) içeren ürünlerin ithalatı yasaktır.
Ozon tabakasını incelten maddelerin ithalatı için Çevre ve Orman Bakanlığınca Kontrol Belgesi düzenlenmektedir.
www.limitsizenerji.com
29 Ağustos 2011
